Gotowość szkolna

 

   •  Ewa_Warzecha_Badanie_dojrza_eo_Tci_szkolnej.rtf   

   •  Ewa_Warzecha_Badanie_dojrza_eo_Tci_szkolnej.pptx  

 

 

Jak zapewnić dziecku dobry start w szkole w zakresie wyrażania swoich potrzeb, panowania nad emocjami oraz pokonywania trudności?

           Przejście z przedszkola do szkoły jest dla dziecka bardzo ważnym krokiem. Jest ciekawe świata, lubi nowe zajęcia, chce poznawać nowych kolegów. To przekroczenie pierwszego progu edukacyjnego. Dla niektórych dzieci jest on wysoki i jego pokonanie wymaga wiele wysiłku. Inni przeskakują go z łatwością, ale dość szybko okazuje się, że trudno jest odnaleźć się w nowym miejscu.
 

Pytania jakie mozna sobie zadać, to:

        1. Jakie umiejętności i jakie cechy osobowości są ważne dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej?
        2. Jak je rozwijać u dziecka, jak ich uczyć ?

Zadaniem ucznia jest niewątpliwie uczenie się, ponieważ w szkole występuje on w charakterze tego, który się uczy. Wszyscy chcą, aby jak najpełniej wykorzystywał swoje możliwości, aby rozwijał się, zdobywał wiedzę i nowe umiejętności, ale również doskonalił swoją osobowość. 

      Co sprzyja  uczeniu się i rozwojowi ? Co pomaga dobrze funkcjonować w roli ucznia ?

• motywacja do uczenia się i wysiłku intelektualnego,
• zainteresowanie treściami nauczania, chęć poznawania czegoś nowego,
• umiejętność przyswajania nowych pojęć, logicznego myślenia, korzystania z posiadanych wiadomości,
• umiejętność koncentracji, pracy przez dłuższy czas, wytrwałość,
• umiejętność radzenia sobie z trudnościami; aby dziecko nie zniechęcało się, gdy coś się mu nie uda, by spontanicznie podejmowało kolejne próby poradzenia sobie z zadaniem,
• umiejętność współpracy w grupie, podporządkowania się poleceniom, a więc posłuszeństwo i współdziałanie z innymi,
• samodzielność bardzo szeroko rozumiana,
• odporność na stres, na sytuacje problemowe, takie jak klasówka, wyrwanie do odpowiedzi, negatywna ocena, ale też konflikty z kolegami, przeciążenie obowiązkami.

                 Takich cech i takich umiejętności oczekujemy od dziecka. Chcemy, aby tak właśnie funkcjonowało w roli ucznia. Dlaczego dzieci tak często nie poddają się wpływom nauczyciela? Dlaczego nie poprawia się ich funkcjonowanie w pewnych sytuacjach, a wręcz przeciwnie – stają się niechętne, nie zainteresowane zadaniami, bierne, łatwo rezygnują? Często podejrzewamy, że nie zależy im na ocenie i nie mają motywacji. Mówimy, że są niedojrzałe emocjonalnie. I podwajamy wysiłki, aby je zmobilizować, pokazujemy co robią źle, co trzeba zmienić, zachęcamy, zawstydzamy i niejednokrotnie efekt jest mizerny. Dzieci zniechęcają się do zadań, stawiają opór.
Dlaczego tak często odpowiedzią na oddziaływania dorosłych jest takie zachowanie dzieci jak: bierność, sprzeciw, złość, lęk, niechęć, niezadowolenie, brak zainteresowania, przekora, konflikty między dziećmi?
Co zrobić, aby dzieci były dojrzałe emocjonalnie, aby radziły sobie w sytuacjach wymagań, zadań do wykonania, a także w kontaktach społecznych, aby były uśmiechnięte, radosne, spokojne, zadowolone z siebie, rozwiązujące swoje problemy, samodzielne?
 

Dojrzałość to stan osiągnięcia pełni rozwoju, stan gotowości do czegoś, dojrzały to będący w pełni rozwoju; taki, który osiągnął najlepszą jakość w czasie swego rozwoju.

Dojrzałe emocjonalnie  i społecznie dziecko to takie, które:

• umie godzić się z porażką i spokojnie przyjmować niepowodzenia,
• potrafi rozwiązywać sytuacje konfliktowe,
• umie obiektywnie oceniać innych,
• ma adekwatną samoocenę, czyli zna swoje możliwości i wie na co je stać,
• bez lęku podejmuje się trudnych i nowych działań,
• umie nazywać przeżywane przez siebie uczucia i okazywać je w sposób właściwy,
• radzi sobie ze stresem.

 

Czy możemy być szczerzy i uczciwi wobec siebie i powiedzieć, że wszyscy posiadamy te cechy? Czy na pewno osiągnęliśmy ten stan pełni rozwoju i najlepszą jego jakość ?
 

Niejednokrotnie zauważamy, że:

• zdarzają się nam porażki, z którymi nie możemy się pogodzić,
• męczą nas nierozwiązane konflikty,
• bywamy subiektywni w naszych opiniach o innych,
• często umniejszamy nasze możliwości i nie wierzymy w siebie,
• obawiamy się nowych sytuacji i trudnych zadań,
• czasami mamy zamęt w naszych emocjach i okazujemy je w sposób, którego potem żałujemy,
• ulegamy stresowi itd...

  
Często porównujemy dziecko z innymi, pokazujemy dziecku, że nie jest takie jak należy, każemy mu się zmienić, grozimy, krytykujemy, wymierzamy kary, zawstydzamy, wywołujemy poczucie winy, ośmieszamy, odsuwamy od innych, tłumaczymy, prosimy, aż wreszcie rezygnujemy. Czasami takie metody skutkują, ale na ogół bardzo krótko i na pewno nie na każdego.

Pamiętajcie!
Zamiast:

• pospiesz się, tylko tobie poświęcam cały swój wolny czas (krytyka, zawstydzanie),
• pospiesz się, jak się będziesz tak guzdrać, to nie skończysz tej pracy nawet do dobranocki (groźba, ośmieszenie),

można powiedzieć:

• jak człowiek się stara zrobić wszystko jak najdokładniej, to zajmuje to bardzo dużo czasu (zauważenie tego, co dla dziecka ważne),
• gdy chce się zrobić wszystko bardzo dokładnie, to nawet drobna pomyłka może nas zdenerwować i zmartwić (zauważenie niepokojów dziecka, jego emocji).

Pamiętajcie !
Zamiast :

• co ty zrobiłeś? to jest skończona praca? zobacz, ile tu jest niedoróbek! (krytyka, osądzanie),
• będziesz tu siedział tak długo, aż nie zrobisz tego porządnie, na razie nie zasłużyłeś na to, aby się bawić (kara, odsunięcie od przyjemności),
• co za bazgroły! wiem, że stać cię na więcej, nie wykręcaj się tym, że to jest za trudne (ośmieszanie, zawstydzanie),

można powiedzieć:

• wszystko dookoła jest takie ciekawe, że chciałoby się szybko skończyć i zająć czymś innym (zauważenie potrzeby dziecka),
• czasami trudno jest usiedzieć w miejscu i zajmować się ciągle tą samą pracą (zauważenie trudności, kłopotu dziecka),
• wykonywanie takiego ćwiczenia wymaga wiele wytrwałości i samozaparcia ( zauważenie, nawet chwilowe, wysiłków dziecka).

        Mówiąc w ten sposób dajemy dziecku swoją uwagę i czas, a nie tylko informację, że jest nie w porządku i instrukcje jakie ma się stać. Jednak, aby to osiągnąć, konieczna jest otwartość i nastawienie na zrozumienie dziecka.

To my wybieramy charakter relacji dorosły – dziecko, decydując o tym, na ile i jak rozwijamy dojrzałość emocjonalną dziecka!  - - - Aby dziecko było wrażliwe – traktujcie je godnie.

- Aby dziecko szanowało i lubiło siebie i innych – traktujcie je z szacunkiem.

- Aby dziecko umiało okazywać uczucia i radzić sobie z nimi – okazujcie szacunek dla jego uczuć i pokażcie jak wy radzicie sobie ze swoimi uczuciami.

- Aby dziecko miało do nas zaufanie i otworzyło się przed nami – stańcie po ich stronie.

                    

Czego należy dziecko nauczyć przed pójściem do szkoły?
 
         

         W ostatnim roku, przed rozpoczęciem nauki szkolnej oddziaływania wychowawcze należy koncentrować na różnych dziedzinach, w zależności od indywidualnych potrzeb dziecka:

1. Wyrabiania samodzielności – chodzi nie tylko o kształtowanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, mycie, czesanie, dbałość o estetyczny wygląd zewnętrzny), lecz także o wdrażanie do samodzielnego wykonywania powierzonych zadań. Dzieci wyręczane przez rodziców ciągle coś gubią i nie potrafią się zorganizować. Dziecko samodzielne na ogół dba o własne rzeczy, nie gubi ich i nie rozrzuca.

2. Kształtowanie wytrwałości i systematyczności - należy zwracać uwagę na to, aby rozpoczęta budowla z klocków lub rysunek został zakończony. Systematyczność dziecka można kształtować przez przydzielanie mu drobnych obowiązków, które trzeba wykonywać stałe, np. sprzątanie zabawek, podlewanie roślin itp.

3. Wzbogacanie wiedzy o świecie, doświadczeń życiowych dziecka, pobudzanie do działania, rozwijanie spostrzegawczości i myślenia – należy wzbogacać zasób słownictwa i pojęć przedszkolaka, odpowiadać na wszystkie zadawane pytania, w których przejawia się myślenie i ciekawość poznawcza dziecka.

4. Uczenie prawidłowej wymowy - należy zwracać uwagę na poprawność wymawianych przez dziecko wyrazów. Poprawiajmy błędy. Jeżeli jest taka konieczność, należy udać się po poradę do specjalisty i skonsultować się z logopedą;

5. Rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej – przy oglądaniu obrazków, poznawaniu liter, zwracamy uwagę dziecka na kształty, które różnicują litery. Utrwalamy położenie poszczególnych przedmiotów (wyżej, niżej, na prawo, na lewo), organizujemy zabawy, polegające na układaniu całości z kilku elementów.

6. Rozwijanie spostrzegawczości słuchowej – uczymy dziecko podziału wyrazów na głoski i sylaby, czytamy bajki i opowiadania. Rozwijanie zainteresowań książką – czytanie dziecku bajek, pozwala odróżnić dobro od zła, wpływa na tworzenie się systemu wartości. Wielokrotne czytanie pozwala na pamięciowe opanowanie treści, na wspólne przeżywanie radości i smutków, rozwija koncentrację uwagi.

7. Nauka liczenia – dobrze przygotowane do nauki szkolnej dziecko przelicza do 20, oraz dodaje i odejmuje w zakresie 10. Aby rozwijać te umiejętności dostarczamy dziecku różnych przedmiotów do przeliczania.

8. Usprawnianie ręki dziecka – dziecko musi dużo rysować, malować, sklejać, wycinać, lepić z plasteliny, wydzierać itp. Ręka nie usprawniona szybko się meczy i boli, nie pozwala na ładne pisanie i rysowanie. Należy ją usprawniać wykonując ćwiczenia manualne i grafomotoryczne.

9. Wpajanie zasad kulturalnego zachowania się, kształtowanie postawy życzliwości w stosunku do innych kolegów, uczenie dziecka, aby używało zwrotów grzecznościowych.

10. Przyzwyczajanie dziecka do stałego rozkładu dnia (zaplanowane godziny snu, posiłków i zabawy).

11. Kształtowanie pozytywnej motywacji dziecka do nauki – należy traktować pójście do szkoły, jako coś naturalnego. Pamiętać o cechach indywidualnych dziecka, jego właściwościach rozwojowych, potrzebach i predyspozycjach. Nie straszyć, lecz opowiadać o swoich przyjemnych wspomnieniach ze szkoły.
  

Na podst.: "Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka."

[red: Barbara Harwas-Napierała, Janusz Trempała, PWN, 2011]

opracowała: mgr Barbara Halińska

___

b.h.